مفهوم بودجه همگام با تكامل دولت ها و پيچيده تر شدن وظايف دولت, تغيير و تكامل يافته است. اين تكامل را مي توان به چهار مرحله متمايز تقسيم كرد. در مرحله اول كه تقريباً از 1920 تا 1935 مي باشد, تاكيد عمده روي ايجاد يك سيستم با كفايت براي كنترل هزينه‌ها بود و حسابداري هزينه ها و پيوند بين حسابداري و بودجه مطرح بود. مرحله دوم كه در توسعه بودجه عملياتي خود را نشان مي دهد, استفاده از بودجه به عنوان ابزار مديريت مالي بود و خود را در اصلاح ساختار مناسب, بهبود مديريت و برنامه هاي اندازه‌گيري كارظاهر ساخت و بر بودجه اي تاكيد داشت كه كار و فعاليتهاي سازمان را اندازه بگيرد.

مرحله سوم با پيوند دادن بودجه و برنامه به عنوان معياري براي تجزيه و تحليل رفاه اقتصادي آغاز شد و روي پيشرفتهائي كه در تكنولوژيهاي تصميم گيري و اطلاعاتي رخ داده بود تمركز داشت.

مرحله چهارم بواسطه پيچيدگي محيط سازمانها بوجود آمده و باعث استفاده از بودجه بر مبناي صفر به عنوان ابزاري برنامه ريزي راهبردي (استراتژيك) گرديده است. بر این اساس سیر تکوین بودجه را می توان به شرح ذیل برشمرد:

الف- بودجه به عنوان ابزار كنترل

ب- بودجه به عنوان ابزار برنامه ريزي

ج- بودجه به عنوان ابزار مديريت مالي

د- بودجه به عنوان ابزار راهبردي(استراتژيك)

ضرورت بودجه و بودجه ریزی

بودجه بندي را ” فرآيند تخصيص منابع محدود به نيازهاي نامحدود“ مي دانند . مجموع كوشش هائي كه صرف تدوين و تخصيص منابع مي شود به منظور”حداكثر استفاده“ از منابعي است كه معمولاً در حد كفايت نمي نمايند و به اصطلاح اقتصادي”كمياب“ هستند. بنابراين در راه رسيدن به ”اهداف مطلوب“ ضرورت دارد به نحوي از هر يك از منابع محدود استفاده گردد كه در تبديل كل منابع به پول بتوان گفت كه با حداقل هزينه, حداكثر استفاده به عمل آمده است.

تضاد و برخورد اين دو واقعيت يعني نامحدود بودن نيازها و محدود بودن منابع, انسان متفكر و انديشمند را به  چنين نتيجه گيري مي رساند كه از منابع محدود بايد براي رفع نيازهاي نامحدود آنچنان ياري گرفت كه ”حد متناسب“ رضايت به دست آيد، و اين نخستين تصور بودجه است و ضرورت بودجه نویسی نیز از همین مسئله ناشی می شود.

اهميت بودجه

بودجه بندي اهداف و كاربردهاي مختلفي در تنظيم, تصويب, اجرا و كنترل سياستهاي دولت و سازمانها دارد. در مرحله اول, بودجه چارچوبي را براي تنظيم سياستهاي دولت و سازمانها فراهم مي كند و فعاليتهاي مختلف براي رسيدن به اهداف توسعه و تقسيم اين فعاليتها بين مجريان فعاليتها تعيين مي شود. در مرحله تصويب, بودجه وسيله كنترل قانوني است. در مرحله اجرا, بودجه بندي راهنماي مديران در اجراي سياستهاي تدوين شده است و در نهايت بودجه بندي مهم ترين ابزار كنترل و نظارت بر عملكرد دولت و سازمانها محسوب مي شود. بنابراين اهداف و مقاصد بودجه بندي را در سطح كلان(دولت) كه قابل تصميم به سطوح سازماني نيز مي باشد, را مي توان به شرح ذيل بيان كرد:

الف- بودجه وسيله اي براي تدوين و تنظيم برنامه هاي دولت و سازمانها است.

ب- بودجه وسيله تحصيل مجوز قانوني براي فعاليتهاي دولتها و سازمانها است.

ج- بودجه راهنماي اجراي سياستهاي دولتي و سازمانها است.

د- بودجه قوي ترين وسيله كنترل قوه مجريه توسط قوه مقننه و وسيله آگاهي و اطمينان مردم از مصرف صحيح و قانوني منابع و وجوه عمومي است

تعداد صفحات :32

فرمت فایل : Word

فایل آفیس با فرمت داکس شامل 66 صفحه

این مقاله شامل موضوعات زیر می باشد

اهمیت بودجه و اجرای آن به عنوان سیاست مالی، تاثیر قطعی و در سطح تعادل های اساسی اقتصادی و در نهایت در تعادل کل اقتصاد دارد. هال(2002) برنامه ریزی را چنین تعریف می کند که برنامه ریزی قصد دستیابی به هدفی است و برای این منظور اقدام های لازم با نظم و ترتیبی خاص به دنبال هم چیده می شوند.
ابتهاج(1371) به عنوان بنیانگذار برنامه ریزی در ایران در خاطرات خود می نویسد، تا زمانی که برایمان نقشه ای نداشته باشیم وضع مملکت درست نخواهد شد. کلارک(1989) معتقد است سرمایه گذاری ممکن است در یک فصل (ماه، سال و...) یا در چند دوره انجام گیرد. با توجه به ضرورت محاسبه ارزش کنونی سرمایه گذاری علاوه بر دریافت ها و پرداخت های جاری، تعیین زمان به انجام رسانیدن هزینه های مربوط به سرمایه گذاری نیز ضروری است.
در تهیه و اجرای بودجه عمرانی دست قوه مجریه نسبت به بودجه عادی تا حدود زیادی بازتر بوده و اختیارات زیادی داشته و از همان ابتدا که در ایران سرمایه گذاری دولتی شروع شد، بودجه عمرانی به نحوی از بودجه عادی جدا شده است(قانعی،ص16).


بند 10 ماده یک قانون بودجه، طرح های عمرانی را این گونه تعریف کرده است: منظور مجموعه عملیات و خدمات وشخصی است که براساس مطالعات توجیهی فنی و اقتصادی یا اجتماعی که توسط دستگاه اجرایی انجام می شود طی مدت معین و با اعتبار معین برای تحقق بخشیدن به اهداف برنامه پنج ساله به صورت سرمایه گذاری ثابت شامل هزینه های غیر ثابت وابسته در دوره مطالعه و اجرا و یا مطالعات اجرا می گردد و تمام یا قسمتی از هزینه های اجرای آن از محل اعتبارات عمرانی تامین می شود و به سه نوع انتفاعی و غیر انتفاعی و مطالعاتی تقسیم می گردد(موسی خانی،1380،ص116). جهت گیری های اصلی بخش بودجه دولت را بر اساس برنامه چهارم
توسعه به شرح زیر می باشد:
اصلاح، بهینه سازی و شفاف شدن ساختار بودجه کل کشور، تامین اعتبارات هزینه ای از محل درآمدهای غیر نفتی به گونه ای که تا پایان برنامه چهارم، اعتبارات هزینه ای دولت به طور کامل از طریق درآمدهای مالیاتی و سایر درآمدهای غیرنفتی تامین گردد. اصلاح نظام بودجه بندی از روش موجود به روش هدفمند و عملیاتی و به صورت قیمت تمام شده خدمات(معاونت برنامه ریزی و نظارت راهبردی،1386،ص275).

بر اساس "نظام درآمد – هزینه استانی "، اعتبارات تملک دارایی های سرمایه ای به صورت سرجمع در اختیار استان قرار می گیرد و توزیع این اعتبارات بین فصول برنامه ها و همچنین توزیع بین شهرستان ها به عهده استان می باشد.
انجام این امر از حساسیت خاص برخوردار است، زیرا از یک سو این توزیع بایستی ناظر بر تعادل بخشی بین واحد های جغرافیایی تابعه استان باشد و از سوی دیگر توسعه متوازن اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی در استان و نواحی(شهرستان ها) را مد نظر قرار دهد(خسروی،1388،ص1).
کالانتون و همکارانش(1990) معتقدند که سیاست های دولت، مقررات و شیوه های اجرایی تا حد زیادی می تواند باعث اثر بخشی طرح های عمرانی شود. چیا و همکارانش(1999) معتقدند که به طور کلی پذیرش فرایند انتقال تکنولوژی در پروژه های عمرانی باعث بهبود عملکرد مالی، عملکرد برنامه ای و عملکرد کیفیتی می شود. همچنین دی واپری آ و همکارانش(2002) معتقدند که بهبود عملکرد در پروژه های عمرانی کلیدی است برای نتایج اثر بخش.
طرح های تملک دارایی های سرمایه ای اگرچه اصلی ترین کانال ایجاد ظرفیت های جدید تولیدی و خدماتی در جامعه است با این حال دارای بیشترین مشکلات از بعد اعتباری و فنی- اجرایی نیز می باشد. این مشکلات حداقل در دو بخش ساختاری و اجرایی قابل تفکیک است و طبیعتا راه حل هایی که برای رفع این مشکلات ارائه می شود باید در دو بعد بلندمدت و میان مدت مد نظر قرار گیرد(دفتر مطالعات برنامه و بودجه،1385).
کلیاتی در خصوص بودجه
واژه بودجه
واژه بوژت (Beget) يك واژه فرانسه قديم است و به كيف چرم اطلاق مي‌شده است كه وجوه نقد را در آن نگهداري مي كردند. بدين جهت ابتدا كيف چرمي كه محتوي صورت مخارج و درآمدهاي دولت انگليس بوده و وزير دارائي انگليس آن را با خود به پارلمان مي آورده و صورتهاي مخارج و درآمدهاي مملكتي را از كيف خارج كرده و براي تصويب به پارلمان عرضه مي داشته است در انگليس Budget ناميده مي شد. به تدريج معني اصطلاح بودجه از خود كيف, تبديل به محتويات آن شد.
بعدا كه به تدريج صورتهاي مزبور در يك صورت واحد گنجانده شده است, اين صورت بنام ”باجت“ در انگليسی و بودجه در فرانسه ناميده شده

و در ساير زبانها نيز همين كلمه بكار برده شد.